ورزشهای دوران بارداری و پس از زایمان     

 

آنچه اهميت دارد، تغييراتي است كه طي چند دهه اخير در مراقبت هاي دوران بارداري به وجود آمده است. در گذشته، مادران را از هر نوع ورزش و تحركي منع مي كردند و حركات نرمشي و پياده روي را باعث سقط يا زايمان زودرس   مي دانستند. امروز با تشكيل كلاسهاي آمادگي براي زايمان و آموزش تمرين هاي تنفسي و آماده سازي بدن براي زايمان، بيش از پيش اهميت ورزش مشخص شده است.

 

گذشته از مساله آمادگي براي زايمان، اعتقاد بعضي مردم بر اين است كه بارداري تناسب اندام را خراب نمي كند. افزايش وزن، تغيير رفتارهاي جسماني، تغيير وزن بدن، كاهش نسبي شكم و بزرگي سينه ها موقتي است و مادر عاقل کسی است که این تغییرات را به عنوان یک پدیده موقتی بپذيرد و با ورزش و نرمشهاي مناسب در دوران بارداري و پس از زايمان در رفع‌ آن بكوشد.

 

در دوران بارداري، مركز ثقل بدن تغييرمي كند و به جلوي ستون فقرات متمايل مي شود. به اين علت مادر باردار تمايل دارد شانه هاي خود را به عقب بكشد و در نتيجه حالت فرورفتگي بيش از اندازه اي در ستون فقرات او به وجود مي آيد كه موجب دردهايي در كمر خواهد شد. كم تحركي، تاثيرهورمون هاي مثمر ثمر جفت، تغيير در نحوه خوابيدن و برخاستن، اين كمردرد را تشديد  مي كند.

 

قرارگيري صحيح بدن، جلوگيري از افزايش وزن، نرمش هاي مداوم روزانه و استفاده از سينه بند مناسب از عواملي است كه به برقراري و تناسب اندام كمك مي كند.

 

ضرورت نرمش در دوران بارداري:

 

براي تامين اكسيژن اضافي مورد نياز جنين، ضربان قلب و مقدار تنفس مادر افزايش مي يابد. نيم ساعت پياده روي در محيطي آرام و هواي تميز سبب مي شود كه اين ميزان اكسيژن اضافي راحت تر جذب شود. به دليل تاثير هورمون هاي جفت، كم تحركي و فشار رحم حامله روي دستگاه گوارش و يبوست نيز يكي ديگر از مشكلات بارداري است كه با نرمش، پياده روي و تغذيه مناسب مي توان از آن پيشگيري كرد.

 

فوايد نرمش در دوران بارداري:

 

شايد بتوان در يك جمله گفت هدف از تمرين هاي بدني در دوران بارداري حفظ حالت و وضع عضلات بدن و زيبايي اندام مادر است تا بتواند از نظر جسمي و روحي براي زايمان آماده شود.

 

نرمش هاي صحيح  3  امتياز بارز به همراه دارند:

 

 نخست آن كه نرمش باعث مي شود دوران بارداري روند بهتري داشته باشد.گردش خون و اكسيژن گيري را تسريع مي كند و بدن را در وضعيتي قرار مي دهد كه قادر باشد كودك را با خستگي كمتري حمل كند. از نظر سلامت اعصاب نيز اثرات ورزش غير قابل انكار است.

 

 دليل ديگر آن كه نرمش با نيرومند كردن ماهيچه هايي كه هنگام زايمان نقش عمده اي به عهده خواهند داشت و نرم كردن مفصل هاي باسن، بدن را براي زايمان سريع تر و راحت ترآماده مي كند. مادري كه دوران بارداري به طور مرتب نرمش مي كند به داروي مسكن كمتري هنگام تولد  نوزادش نياز دارد.

 

 بالاخره نرمش به قسمت هاي مختلف بدن اجازه مي دهد پس از زايمان، زودتر شكل طبيعي خود را باز يابند، شكم دوباره تو برود، بدن لاغرشود، سينه ها از شكل نيفتند و غيره.

 

همانطوركه قبلا گفتيم، نرمش و تحرك سبب فعال شدن بهتر دستگاه تنفس و گوارش و رفع مشكل يبوست و تسريع گردش خون در تمام قسمتهاي بدن بخصوص در ناحيه پاها خواهد شد.

 

ورزش مناسب براي مادران باردار:

 

پياده روي، شنا و نرمش هاي مخصوص دوران بارداري از ورزشهاي مفيد در دوران بارداري هستند.

 

پياده روي:

 

روزي  10  دقيقه تا نيم ساعت، پياده روي روي چمن يا زمين خاكي (سطوح نرم) با يك كفش مناسب و لباس راحت باعث تقويت عضلات شكم و سبب احساس راحتي و نشاط مي شود. در صورت احساس ناراحتي يا درد بايد اين ورزش را قطع و از ديگر ورزشها سود جست.

 

شنا: براي يك خانم باردار، پس از پياده روي، شنا بهترين ورزش محسوب مي شود. خانم ورزشكاري كه به دليل بارداري مجبور است ورزش را كنار بگذارد،‌ مي تواند شنا كند و با اين كار، هم فعاليت بدني خود را حفظ مي كند و هم ورزش مفيد و فرح بخشي انجام مي دهد. شنا موجب آرامش جسم و روح مي شود و در كم كردن اضافه وزن نيز موثر است. از طرف ديگر شنا يكي از بهترين تمرين هاي ماهيچه اي و تنفسي است. با توجه به اين دلايل، شنا براي مادر آينده بسيار مفيد است. استفاده از استخر بجز در فصل تابستان كه معمولا تعداد مراجعان زياد است، در ديگر فصول بي ضرر است و خطري براي مادر باردار ندارد، ولي بايد از شيرجه زدن و مسابقه خودداري شود.

 

نرمش هاي مخصوص دوران بارداري:

 

اين نرمش ها را مي توان در منزل انجام داد. روزانه  10  تا  15  دقيقه از وقت خود را به اين نرمش ها اختصاص دهيد. اين تمرين ها به سه دسته تقسيم شده اند: تمرين هاي تنفسي، ماهيچه اي  و آرام بخش.

 

با داشتن چگونگي روند يك زايمان و آنچه شما بايد در طول مدت وضع حمل انجام دهيد، بهتر مي توانيد به فوايد اين نرمش ها پي ببريد.

 

اين نرمش ها با وجود سادگي براي زن باردار، كافي است و زايمان راحت تر را سبب مي شود.

 

 راهنمايي هاي لازم براي ورزش كردن:

 

◄ اگر بارداري شما دچار مشكلاتي است، پيش از شروع به نرمش يا ورزش با پزشك يا ماما مشورت كنيد.

 

◄ قبل از نرمش  15  تا  10  دقيقه خود را گرم كنيد.

 

◄ چند دقيقه ورزش روزانه (حداقل  3  بار در هفته) بهتر از يك ساعت ورزش هفتگي يا نامنظم است.

 

◄ بهتر است بعد از هر  15  دقيقه فعاليت  5  دقيقه استراحت كنيد.

 

◄ از انجام ورزشهاي سنگين در هواي مرطوب، گرم يا هنگامي كه تب داريد خودداري كنيد.

 

◄ به منظور پرهيز از سرگيجه، به آرامي از جاي خود بلند شويد و از ماه چهارم حاملگي به بعد، تمرين هایي در وضعيت خوابيده به پشت را انجام بدهيد.

 

◄ اگر علايم غير معمول در شما ظاهر شد، ورزش را متوقف و با مشاور ورزشي خود مشورت كنيد.

 

◄ براي جلوگيري از كاهش آب بدن، قلب، حين و پس از ورزش مايعات فراوان بنوشيد.

 

◄ هنگام شنا از شركت در مسابقه و شيرجه رفتن خودداري كنيد. از وان گرم و سونا بخصوص در  3  ماهه ابتداي  بارداري بپرهيزيد.

 

◄ از ورزشهاي سخت، پرانرژي و قدرت گير در دوران بارداري خودداري كنيد، بخصوص اگر آن فعاليت ها را قبلا تجربه نكرده باشيد.

 

◄ تمرين را بايد به محض احساس خستگي، درد، گرفتگي عضلاني، ضربان قلب نامنظم، ضربان قلب بالاتر از  100  بار در دقيقه قطع كنيد.

 

بايد يادآوري كرد كه اگر در نرمش بدني زياده روي نشود، اين گونه ورزشها خطري به همراه ندارند.

 

 

آیا بین مردان و زنان ورزشکار اختلافات فیزیولوژی وجود دارد؟

 

بله این اختلافات در زمینه سیستم اسکلتی و عوامل بیومکانیکی نمود دارند.ورزشکاران زن بطور معمول(ولی نه همیشه)کوچکتر و کوتاهتر بوده،لگنی پهن تر دارند،زانوها به داخل متمایل شده و ساق پاها انحنای کمتری دارند.این خصوصیات از جمله مواردی است که احتمال ایجاد بعضی از آسیبها مانند دردهای کشککی-رانی را بالا میبرد.ورزشکاران زن درصد بالاتری از چربی بدن داشته و حدود30  درصد قدرت عضلانی کمتری نسبت به مردان دارند که خصوصاً مربوط به اندام فوقانی است.اما در هر صورت به رشته ورزشی خاص است تا اینکه جنسی خاص عاملشان باشد.

 

آیا ورزش کردن برای زنان سودمند است؟

 

تمرینات منظم ورزشی دارای فواید مشابهی در زنان و مردان است.یعنی کاهش فشار خون،پایین آوردن تعداد ضربان قلب و افزایش ظرفیت هوازی همراه با کاهش درصد چربی بدن،تمام تمام موارد فوق به پیشگیری از آترواسکلروز و بیماریهای قلبی کمک میکنند.به علاوه ورزشهای توام با اعمال وزن روی بدن،سبب تقویت استخوانها و جلوگیری از پوکی استخوان می شوند.

 

در چه مواردي بانوان نبايد ورزش كنند ؟

 

زمانی تصور میشد که ورزش شدید به سیستم تولید مثل زنان آسیب وارد میکند.در ضمن عقیده داشتند که زنان خصوصاً در جریان عادت ماهیانه نباید ورزش کنند.امروزه خلاف هر دوی این موارد ثابت شده است.

 

 اثرات ورزش روی قاعدگی

 

ورزشکاران زن مستعد اختلالات قاعدگی از جمله تأخیر در شروع آن،فقدان اولیه و ثانویه  ،افزایش فاصله بین دو سیکل قاعدگی و فقدان تخمک گذاری می باشند.مثلاً فقدان قاعدگی در  3  تا  5  درصد کل جمعیت رخ میدهد اما در  15تا60  درصد زنان ورزشکار مشاهده میشود.از جمله علل آن وزن پایین بدن،از دست دادن سریع وزن،شروع سریع ورزشهای سنگین،تغذیه ناکافی در مقایسه با احتیاج به انرژی و وجود استرس های فیزیکی و روانی است.

 

خطر فقدان قاعدگی در چیست؟

 

در صورت فقدان قاعدگی به مدت طولانی،خطر کاهش دانسیته استخوانی و ایجاد پوکی استخوان زودرس وجود دارد.به نظر میرسد سایر اختلالات قاعدگی ناشی از ورزش هم در کاهش دانسیته استخوان در دراز مدت موثر باشند.فقدان هورمون استروژن،لااقل به صورت تئوریک سبب بالا رفتن چربیهای خون و ایجاد آتروسکلروز زودرس میشود.پس درمان مناسب اختلالات قاعدگی اهمیت بسزایی دارد.

 

بهترین راه جلوگیری از حاملگی در یک زن ورزشکار در سنین باروری چیست؟

 

در کل روشهای متعددی برای جلوگیری از بارداری وجود دارد.یکی از قابل پذیرش ترین این روشها،استفاده از قرصهای ضدبارداری است که با توجه

 به نسل جدید آنها که دارای تعادل مناسبی از هورمونهای استروژن و پروژسترون است،دارای عوارض کمتری میباشند.از جمله فواید دیگر آنان میتوان به رفع علائم دردناک پیش از شروع قاعدگی،کاهش آنمی فقر آهن،ضایعات خوش خیم پستانی،بیماریهای التهابی لگن،کیستهای تخمدانی و رماتیسم مفصلی اشاره کرد.به هر حال در صورت نیاز،از طریق مشاوره با پزشک نوع و نحوه مصرف دارو معلوم خواهد شد.

 

فواید  فعالیت بدنی و ورزش در یک زن باردار

 

انجام تمرینات منظم بدنی در طی حاملگی سبب بهبود خواب،بالا رفتن حس اعتماد به نفس،کاهش شدت و یا بروز درد کمر و وریدهای واریسی،جلوگیری از افزایش بیش از حد وزن و حفظ سطح آمادگی بدنی مادر میشود.اگرچه از لحاظ تئوریک،ورزش شدید در جریان حاملگی میتواند سبب ایجاد آسیب هایی به نوزاد و یا مادر شود.با توجه به تحقیقات انجام شده لزومی به کاهش شدت ورزش در زن باردار حس نمی شود.

 

چه ورزشهایی در یک حاملگی سالم و بی خطر توصیه میشوند؟از انجام

چه ورزشهایی باید خودداری کرد؟آیا شکل ورزش برای تمام زنان باردار یکسان است؟

 

در جریان حاملگی،ورزشهای با شدت کم تا متوسط انجام میشود.ورزش منظم(حداقل  3  بار درهفته)به شکلهای مقطع ترجیح داده میشود.

 

بعد از سه ماه اول حاملگی از ورزش در حالت خوابیده به پشت خودداری ورزند.چرا که این حالت سبب کاهش برون ده قلبی در بعضی زنان میشود.در ضمن دوره های طولانی مدت ایستادن هم توصیه نمیشود.

 

در صورت احساس خستگی باید ورزش را قطع کنند.اصولاً فعالیت تا حدی توصیه میشود که به خستگی نیانجامد.ورزشهای بدون وزنه مثل دوچرخه سواری و شنا با حداقل خطر آسیب به مادر و جنین همراه بوده و میتوانند

تا پایان دوران حاملگی ادامه یابند.

 

انجام هر گونه ورزش که با خطر برخورد ضربه و آسیب به شکم هر ماه باشد،ممنوع است.خصوصاً در سه ماه آخر حاملگی،با توجه به وزن رحم حامله و نیز اضافه وزن،مادر باید مراقب از دست دادن تعادل بدن،ناشی از تغییر در محور ثقل باشد.

 

باید رژیم غذایی مناسب در جریان حاملگی و ورزش تأمین شود،به علاوه تأمین آب مورد نیاز بدن داراری اهمیت است.

 

ورزشهای دوران حاملگی وابسته به وضعیت هر فرد تفاوت خواهد کرد.نوع این ورزشها بسته به سطح آمادگی بدنی قبلی خانم باردار،وضعیت

پزشکی وی،در دسترس بودن وسایل تمرینی و ترجیح خود وی است.

 

قطع ورزش در صورت وجود هر یک از علائم زیر توصیه میشود:تنگی نفس،سردرد،ضعف عضلانی،تهوع،خستگی،درد قفسه سینه،درد پشت،درد لگن،اشکال در راه رفتن،کاهش فعالیت جنین،انقباضات متوالی رحم،خونریزی از واژن و ترشح مایع آمنیوتیک.

 

منع مطلق انجام ورزش در حین حاملگی شامل موارد زیر است:خونریزی های اخیر رحمی،دیسترس جنینی،بیماریهای قلبی،سابقه سقط یا زایمان زودرس(بیش از یکبار)،فشار خون حاملگی دیابت و بیماری کلیوی کنترل نشده،پارگی اخیر پرده ها.

 

نظرات شما عزیزان: